7 Kritik Özelliğiyle Türk Hukukunda Eser Sözleşmesi: Kapsamlı Rehber 2025

Eser sözleşmesi, Türk hukuk sisteminde önemli bir yere sahip olan ve özellikle inşaat, yazılım geliştirme, sanat eserleri gibi alanlarda sıklıkla kullanılan bir sözleşme türüdür. Akkaş Hukuk ve Avukatlık Bürosu olarak, 1992’den beri edindiğimiz deneyimle, eser sözleşmelerinin hukuki çerçevesini, tarafların hak ve yükümlülüklerini, ve bu alandaki güncel yasal gelişmeleri sizler için derledik.

Konu Başlıkları

Bu yazıda, eser sözleşmesinin tanımından başlayarak, geçerlilik şartları, tarafların yükümlülükleri ve uyuşmazlık durumlarında izlenecek yollar gibi konulara detaylı bir şekilde değineceğiz.

Eser Sözleşmesinin Tanımı ve Kapsamı

Eser sözleşmesi, Türk Borçlar Kanunu‘nun 470-486. maddeleri arasında düzenlenmiş olup, bir tarafın (yüklenici) bir eser meydana getirmeyi, diğer tarafın (iş sahibi) ise bunun karşılığında bir bedel ödemeyi üstlendiği sözleşme türüdür. Kanuni tanımdan da anlaşılacağı üzere, eser sözleşmesinin iki temel unsuru vardır: bir eserin meydana getirilmesi ve bunun karşılığında bir bedel ödenmesi.

Eser kavramı, maddi bir varlığı olan her türlü yapı işlerini, sanat eserlerini, bilimsel çalışmaları, yazılım ve programları kapsar. Önemli olan, ortaya çıkan ürünün somut ve bağımsız bir varlık kazanmasıdır.

Eser Sözleşmesinin Özellikleri

1. Tam İki Tarafa Borç Yükleyen Bir Sözleşmedir

Eser sözleşmesi, hem yükleniciye hem de iş sahibine karşılıklı borçlar yükler. Yüklenici eseri meydana getirme, iş sahibi ise bedel ödeme borcu altına girer.

2. Rızai Bir Sözleşmedir

Eser sözleşmesi, tarafların karşılıklı ve birbirine uygun irade beyanlarıyla kurulur. Kanunda özel bir şekil şartı öngörülmemiştir, ancak ispat kolaylığı açısından yazılı olarak yapılması tavsiye edilir.

3. Sonuç Taahhüdü İçeren Bir Sözleşmedir

Yüklenici, sadece bir iş görmeyi değil, belirli bir sonucu gerçekleştirmeyi taahhüt eder. Bu özellik, eser sözleşmesini hizmet ve vekalet sözleşmelerinden ayıran en önemli noktadır.

4. İstisna Akdi Olarak da Bilinir

Eser sözleşmesi, doktrinde “istisna akdi” olarak da adlandırılır. Bu terim, Osmanlı döneminden gelen hukuki bir kavramdır.

5. Şekle Bağlı Değildir

Eser sözleşmesi için kanunda özel bir şekil şartı öngörülmemiştir. Ancak, özellikle yüksek meblağlı inşaat sözleşmelerinde, ispat kolaylığı sağlaması açısından yazılı şekilde yapılması büyük önem taşır.

6. Sürekli Borç İlişkisi Doğurmaz

Eser sözleşmesi, ani edimli bir sözleşmedir. Yüklenicinin eseri tamamlayıp teslim etmesiyle sözleşme sona erer. Ancak, eserin yapım süreci uzun zaman alabilir.

7. Özel Uzmanlık Gerektirir

Eser sözleşmesinde yüklenici, genellikle alanında uzman bir kişidir ve işi kendi mesleki ve teknik bilgisiyle yürütür.

Eser Sözleşmesinin Unsurları

1. Eser Meydana Getirme

Eser sözleşmesinin en temel unsuru, yüklenicinin bir eser meydana getirme taahhüdüdür. Burada “eser” kavramının geniş yorumlanması gerekir. İnşaat yapımı, mobilya imalatı, sanat eseri yaratımı, yazılım geliştirme gibi çok çeşitli alanlar eser sözleşmesinin konusunu oluşturabilir.

2. Bedel

Eser sözleşmesinin diğer önemli unsuru, iş sahibinin bir bedel ödeme taahhüdüdür. Bedel, para olabileceği gibi, tarafların anlaşmasına bağlı olarak başka bir edim de olabilir. Bedelin miktarı taraflarca serbestçe belirlenebilir.

Tarafların Hak ve Yükümlülükleri

Yüklenicinin Yükümlülükleri

1. Eseri Bizzat Meydana Getirme: Yüklenici, kural olarak eseri bizzat veya kendi yönetimi altında yaptırmakla yükümlüdür. Ancak, işin niteliğine göre kişisel niteliklerinin önem taşımadığı durumlarda, işi başkasına da yaptırabilir.
2. Eseri Zamanında Teslim Etme: Yüklenici, eseri kararlaştırılan sürede tamamlayıp teslim etmelidir. Süre belirlenmemişse, işin niteliğine göre makul bir süre içinde tamamlanması beklenir.
3. Özen Borcu: Yüklenici, işi sadakat ve özenle yapmak zorundadır. Mesleki kurallara uygun hareket etmeli ve iş sahibinin çıkarlarını gözetmelidir.
4. Malzeme Sağlama: Aksi kararlaştırılmadıkça, yüklenici eserin meydana getirilmesi için gerekli malzemeyi kendisi sağlar.

İş Sahibinin Yükümlülükleri

1. Bedel Ödeme: İş sahibinin en temel yükümlülüğü, kararlaştırılan bedeli ödemektir. Ödeme zamanı sözleşmede belirtilmemişse, eser teslim edildiğinde ödeme yapılır.
2. Eseri Teslim Alma: İş sahibi, tamamlanan eseri teslim almakla yükümlüdür. Eserde önemli bir ayıp yoksa, teslimden kaçınamaz.
3. İşbirliği Yapma: İş sahibi, eserin meydana getirilmesi için gerekli işbirliğini göstermekle yükümlüdür. Örneğin, gerekli izinleri almak, planları onaylamak gibi.

Eser Sözleşmesinde Ayıp Kavramı ve Sonuçları

Ayıp, eserin, sözleşmede öngörülen veya dürüstlük kuralları gereğince sahip olması gereken niteliklerden yoksun olmasıdır. Ayıp durumunda iş sahibinin şu hakları vardır:

1. Sözleşmeden Dönme: Eserdeki ayıp önemli ve giderilmesi imkânsızsa, iş sahibi sözleşmeden dönebilir.
2. Bedelde İndirim İsteme: Ayıbın giderilmesi mümkün değilse veya aşırı masraf gerektiriyorsa, iş sahibi bedelde indirim isteyebilir.
3. Ücretsiz Onarım İsteme: Ayıbın giderilmesi mümkün ve aşırı masraf gerektirmiyorsa, iş sahibi ücretsiz onarım talep edebilir.
4. Tazminat İsteme: İş sahibi, ayıplı ifadan dolayı uğradığı zararların tazminini talep edebilir.

Eser Sözleşmesinin Sona Ermesi

Eser sözleşmesi genellikle eserin tamamlanıp teslim edilmesiyle sona erer. Ancak, sözleşme aşağıdaki durumlarda da sona erebilir:

1. Tarafların Anlaşması: Taraflar karşılıklı anlaşarak sözleşmeyi her zaman sona erdirebilirler.
2. İş Sahibinin İşi Durdurması: İş sahibi, eserin tamamlanmasından önce dilediği zaman sözleşmeden dönebilir. Ancak bu durumda, yüklenicinin o ana kadar yaptığı işin bedelini ve uğradığı zararı ödemekle yükümlüdür.
3. İfa İmkânsızlığı: Eserin meydana getirilmesi imkânsız hale gelirse, sözleşme kendiliğinden sona erer.

Eser Sözleşmesinde Zamanaşımı

Eser sözleşmesinden doğan alacaklar, genel olarak Türk Borçlar Kanunu’nun 147. maddesine göre beş yıllık zamanaşımına tabidir. Ancak, yapı eserleri söz konusu olduğunda, ayıp nedeniyle doğan haklar için özel zamanaşımı süreleri uygulanır. Buna göre, taşınmaz yapılarda ayıp nedeniyle doğan haklar, teslimden itibaren beş yıl içinde kullanılmalıdır.

Eser Sözleşmesinin Türleri

Eser sözleşmeleri genel olarak iki ana kategoriye ayrılabilir:

1. Yazılı Eser Sözleşmeleri: Yazarların kitap, makale veya diğer yazılı içerikler üretmesi için yapılan sözleşmelerdir. Bu tür sözleşmelerde, yazarın eseri oluşturması, yayınevinin ise eseri yayımlama hakkına sahip olması gibi maddeler yer alır.
2. Sanat Eseri Sözleşmeleri: Sanatçıların resim, heykel veya diğer sanat eserleri üretmesi için yapılan sözleşmelerdir. Bu sözleşmelerde, sanatçının eseri oluşturması ve alıcının eseri satın alma veya sergileme hakkına sahip olması gibi hususlar yer alır.

Eser Sözleşmesinin Hukuki Niteliği

Eser sözleşmeleri, genel olarak iki taraf arasında bir iş ilişkisi oluşturur. Bu sözleşmeler, tarafların hak ve yükümlülüklerini belirler. Örneğin, eser sahibi (sanatçı veya yazar), eseri oluşturma yükümlülüğünü üstlenirken, diğer taraf (yayıncı veya alıcı) eserin bedelini ödeme yükümlülüğünü üstlenir.

Eser Sözleşmesinin Temel Özellikleri

1. Taraflar: Eser sözleşmesinde iki taraf bulunur: yüklenici ve iş sahibi.
2. Konu: Sözleşmenin konusu, bir eserin meydana getirilmesidir.
3. Bedel: İş sahibi, meydana getirilen eser karşılığında bir bedel ödemeyi taahhüt eder.
4. Sonuç Sorumluluğu: Yüklenici, eserin tamamlanmasından ve sonucundan sorumludur.

Eser Sözleşmesinde Dikkat Edilmesi Gereken 7 Kritik Nokta

1. Eserin Açık ve Net Tanımı

Eser sözleşmesinde en kritik nokta, meydana getirilecek eserin açık ve net bir şekilde tanımlanmasıdır. Eserin özellikleri, boyutları, malzemesi, rengi gibi tüm detaylar sözleşmede belirtilmelidir. Bu, ileride ortaya çıkabilecek anlaşmazlıkları önlemek açısından son derece önemlidir.

2. Bedel ve Ödeme Koşulları

Sözleşmede, eser için ödenecek bedelin net bir şekilde belirlenmesi gerekir. Ödemenin nasıl yapılacağı (peşin, taksitli, iş bitiminde vb.), hangi para biriminde olacağı ve ödeme tarihleri açıkça belirtilmelidir. Ayrıca, ek masrafların kimin tarafından karşılanacağı da sözleşmede yer almalıdır.

3. Süre ve Teslim Tarihi

Eserin tamamlanma süresi ve teslim tarihi sözleşmede net bir şekilde belirtilmelidir. Olası gecikmeler için cezai şartlar veya süre uzatımı koşulları da sözleşmeye eklenebilir. Bu, projenin zamanında tamamlanmasını sağlamak için önemli bir motivasyon kaynağıdır.

4. Malzeme Temini ve Kalitesi

Eserin yapımında kullanılacak malzemelerin kim tarafından temin edileceği ve bu malzemelerin kalitesi konusunda anlaşma sağlanmalıdır. Eğer malzemeler iş sahibi tarafından temin edilecekse, yüklenicinin bu malzemeleri kontrol etme ve uygun olmayan malzemeleri reddetme hakkı olduğu belirtilmelidir.

5. Değişiklik ve Ek İşler

Proje süresince ortaya çıkabilecek değişiklik talepleri veya ek işler için bir prosedür belirlenmelidir. Bu değişikliklerin nasıl talep edileceği, onaylanacağı ve ücretlendirileceği sözleşmede açıkça belirtilmelidir.

6. Garanti ve Sorumluluk

Yüklenicinin, tamamlanan eser için ne kadar süreyle garanti vereceği ve bu garantinin kapsamı sözleşmede belirtilmelidir. Ayrıca, eserin kusurlu olması durumunda tarafların hak ve sorumlulukları da açıkça tanımlanmalıdır.

7. Sözleşmenin Feshi ve Uyuşmazlık Çözümü

Sözleşmenin hangi durumlarda ve nasıl feshedilebileceği belirtilmelidir. Ayrıca, taraflar arasında çıkabilecek uyuşmazlıkların nasıl çözüleceği (arabuluculuk, tahkim veya mahkeme yoluyla) sözleşmede yer almalıdır.

Eser Sözleşmesinde Tarafların Hak ve Yükümlülükleri

Yüklenicinin Yükümlülükleri:

1. Eseri Tamamlama: Yüklenici, sözleşmede belirtilen özelliklere uygun olarak eseri tamamlamakla yükümlüdür.
2. Özen Borcu: Yüklenici, işi özenle ve zamanında yapmalıdır.
3. Sadakat Borcu: Yüklenici, iş sahibinin çıkarlarını gözetmeli ve ona zarar verebilecek davranışlardan kaçınmalıdır.
4. Araç ve Gereç Temini: Aksi kararlaştırılmadıkça, eserin meydana getirilmesi için gerekli araç ve gereçleri yüklenici sağlar.
5. Ayıp ve Zarardan Sorumluluk: Yüklenici, eserdeki ayıplardan ve bu ayıpların neden olduğu zararlardan sorumludur.

İş Sahibinin Yükümlülükleri:

1. Bedel Ödeme: İş sahibi, sözleşmede kararlaştırılan bedeli ödemekle yükümlüdür.
2. İşbirliği Yapma: İş sahibi, eserin meydana getirilmesi için gerekli işbirliğini yapmalıdır.
3. Eseri Teslim Alma: İş sahibi, tamamlanan eseri teslim almakla yükümlüdür.
4. Kontrol ve Muayene: İş sahibi, eseri kontrol etmeli ve varsa ayıpları zamanında bildirmelidir.

Eserin Sahipliği ve Kullanım Hakları

Eser sözleşmeleri, eserin sahipliği ve kullanım hakları üzerinde de önemli bir etkiye sahiptir. Eserin sahibi, eserin tüm haklarına sahip olurken, diğer tarafın kullanım hakları genellikle sözleşme ile sınırlıdır. Bu nedenle, eser sözleşmesinin içeriği, tarafların haklarını ve yükümlülüklerini net bir şekilde belirlemelidir.

Eser sözleşmesi, yaratıcı eserlerin korunması ve taraflar arasındaki hakların belirlenmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Bu nedenle, eser sözleşmesi hazırlanırken hukuki danışmanlık almak, tarafların haklarının korunmasını sağlamak açısından faydalı olacaktır.

Eser Sözleşmesinde Sık Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri

1. Eserin Tanımında Belirsizlik: Eserin özelliklerini detaylı bir şekilde belirtin ve gerekirse teknik şartname ekleyin.
2. Maliyet Artışları: Sözleşmeye fiyat artışları için esneklik sağlayan maddeler ekleyin.
3. Teslim Tarihinde Gecikmeler: Gecikme cezaları ve mücbir sebep durumları için net hükümler koyun.
4. Kalite Sorunları: Kalite standartlarını ve kontrol prosedürlerini açıkça belirtin.
5. Ödeme Anlaşmazlıkları: Ödeme planını ve koşullarını net bir şekilde belirleyin.

Eser Sözleşmesi Hazırlanması için Bize Ulaşın

Eser sözleşmesi, yaratıcı eserlerin hukuki çerçevede korunmasını sağlayan önemli bir anlaşmadır. Bu sözleşme, yüklenicinin belirli bir eseri oluşturma yükümlülüğünü, iş sahibinin ise bu eser karşılığında bir bedel ödeme yükümlülüğünü içerir. Eser sözleşmeleri, tarafların hak ve yükümlülüklerini net bir şekilde belirleyerek, olası anlaşmazlıkların önüne geçer. 

Akkaş Hukuk ve Avukatlık Bürosu olarak, 30 yılı aşkın deneyimimizle eser sözleşmelerinin hazırlanması, müzakeresi ve uygulanması konusunda uzman hukuki danışmanlık hizmeti sunmaktayız. Sözleşmenizin güvenli, adil ve yasal olmasını sağlamak için yanınızdayız.

Eser sözleşmeleri konusunda daha detaylı bilgi almak veya hukuki destek için bizimle iletişime geçebilirsiniz. Uzman ekibimiz, projenizin başarıyla tamamlanması için gereken tüm hukuki desteği sağlamaya hazırdır.